Trong nhịp sống hiện đại của các đơn hàng giao nhanh hay video 15 giây lại “lập trình” cho nhà đầu tư tâm thế muốn giàu ngay, muốn lướt sóng tốc hành trong cơn sốt chứng khoán, coin rác… liệu có phù hợp? Trong khi đó, Warren Buffett từng nói: “Thị trường là công cụ chuyển tiền từ người thiếu kiên nhẫn sang người kiên nhẫn”.
Chúng ta đang sống trong một xã hội chỉ cần “một cú chạm”, nơi mọi nhu cầu dường như được đáp ứng ngay tức thì. Gọi xe công nghệ chỉ mất vài phút, đặt hàng online có dịch vụ ship hỏa tốc có ngay trong ngày, mở TikTok lướt vài giây là cả trăm video hiện ra.
Tiện lợi, nhanh chóng, không chờ đợi – đó là điều mà công nghệ mang tới. Và một xã hội on-demand – muốn gì có ngay, đôi khi khiến chúng ta đang “thoái hóa” dần khả năng nhẫn nại.
Khi đã quen với sự cưng chiều, như một đứa trẻ muốn gì được đó – chúng ta dần quên đi khả năng kiên nhẫn như một quá trình của thành công.
Trong quyển sách Thinking fast and slow – Tư duy nhanh và chậm – cuốn sách được Tạp chí Tài chính Mỹ đặc biệt đánh giá là “kiệt tác” của nhà tâm lý học Daniel Kehneman đã đưa ra hai hệ thống tư duy tác động đến con đường nhận thức:
Hệ thống 1 – bản năng, tự động và cảm tính. Bạn giật mình khi nghe một âm thanh lớn? Hệ thống này là di sản của quá trình tiến hóa hàng triệu năm: những lợi thế sống còn nằm bên trong khả năng ra quyết định và phán đoán nhanh chóng – nếu nghe tiếng xào xạc dưới cỏ mà không lẩn tránh, thì có lẽ tổ tiên của bạn đã làm mồi dưới nanh vuốt của hổ báo.
Và Hệ thống 2 – chín chắn, chậm rãi, và suy tính. Nó đòi hỏi nhiều hơn sự suy tính, đọc chậm, nghĩ chậm, logic có tính toán và ít được sử dụng hơn. Khi đối đầu với nhau, sự tương tác của chúng quyết định cách chúng ta nghĩ, đưa ra phán xét, quyết định và hành động.
Vấn đề đặt ra là trong một xã hội công nghệ chỉ với “một cú chạm” đang khiến hệ thống 1 thống trị?
Chúng ta đang bị bào mòn khả năng tư duy khi xung quanh luôn là các nền tảng giải trí nhanh. Và không chỉ trong đời sống bị ảnh hưởng, cả trong tài chính và đầu tư, sự mất kiên nhẫn ấy để lại hậu quả rõ rệt.
Warren Buffett từng nói: “Thị trường là công cụ chuyển tiền từ người thiếu kiên nhẫn sang người kiên nhẫn”. Thế nhưng, một xã hội sống trong nhịp điệu của đơn hàng giao nhanh và video 15 giây lại “lập trình” cho nhà đầu tư tâm thế muốn giàu ngay.
Người ta lướt sóng trong cơn sốt chứng khoán, lao vào coin rác, tìm đến các “room VIP” như một chiếc vé tốc hành.
Nhưng cũng chính vì nóng vội mà họ dễ bán tháo khi lỗ ngắn hạn, bỏ lỡ sức mạnh lãi kép – điều chỉ dành cho những ai đủ bền bỉ để đi đường dài.
Không chỉ trong hoạt động đầu tư tài chính, sự thiếu kiên nhẫn còn ăn mòn cả đời sống tinh thần. Một cuốn sách dày trở thành thử thách quá sức. Một kỹ năng cần rèn luyện nhiều năm bị bỏ dở giữa chừng.
Não bộ, vốn được nuông chiều bởi dopamine, một loại “hormone hạnh phúc” tức thì đáp ứng từ các nền tảng giải trí, từ đó dần mất đi khả năng tập trung.
Xã hội on-demand cũng chẳng khác nào một “kẻ trộm kiên nhẫn” tinh vi, rút cạn sự bền bỉ của con người mà chúng ta không hề nhận ra.
Cái chết của sự kiên nhẫn không chỉ là một hiện tượng tâm lý, mà còn là một vấn đề kinh tế – tài chính.
Một thế hệ quen tiêu trước, trả sau, sống trong tín dụng và “mua ngay trả góp” sẽ rất khó tích lũy tài sản bền vững.
Liệu họ muốn tiêu hao tương lai, bỏ quên những giá trị lâu dài để đổi lấy hiện tại? Hay chỉ có thể được gặt hái thành công… bằng sự nỗ lực, chờ đợi và kiên nhẫn?
Trong một thế giới ngày càng nhanh, nhưng nghịch lý thay, nhiều khi chính sự chậm rãi lại trở thành lợi thế cạnh tranh hiếm có.
Người biết kiên nhẫn đầu tư, biết kiên nhẫn tích lũy, biết kiên nhẫn theo đuổi mục tiêu, sẽ không bị cuốn theo vòng xoáy tiêu thụ tức thì.
Câu hỏi đặt ra không phải là công nghệ sẽ còn nhanh đến mức nào, mà là liệu chúng ta có còn giữ được kỹ năng quý giá nhất của con người – chờ đợi để trưởng thành, để thành công và để giàu có một cách bền vững.
Lê Hồng Nhung – FPTS
