Quyền áp thuế quan rộng rãi của Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng với các thỏa thuận thương mại gần đây có thể sớm đối mặt với làn sóng phản đối về mặt pháp lý.
Một tòa phúc thẩm liên bang dự kiến sẽ tổ chức phiên tranh luận vào tuần tới liên quan đến một vụ kiện đặc biệt, nhằm thách thức tuyên bố của Tổng thống Trump về quyền áp đặt thuế quan ở bất kỳ mức độ nào, đối với bất kỳ quốc gia nào, vào bất kỳ thời điểm nào, miễn là ông cho rằng điều đó là cần thiết để giải quyết một tình trạng khẩn cấp quốc gia.
Chính quyền Tổng thống Trump cho rằng quyền lực mở rộng đó bắt nguồn từ Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA).
Phần lớn các mức thuế quan lớn nhất do ông Trump áp dụng, bao gồm thuế liên quan đến fentanyl đối với Canada, Mexico và Trung Quốc, cũng như các mức thuế “có đi có lại” trên toàn thế giới được công bố lần đầu vào đầu tháng 4, đều dựa trên việc ông viện dẫn đạo luật này.
Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã tuyên bố hủy bỏ các mức thuế đó vào cuối tháng 5, cho rằng ông Trump đã vượt quá thẩm quyền theo IEEPA. Tuy nhiên, Tòa Phúc thẩm Liên bang sau đó đã nhanh chóng tạm dừng phán quyết này, giữ nguyên hiệu lực của các mức thuế trong khi vụ kiện pháp lý của ông Trump đang được xem xét.
Vụ kiện V.O.S. Selections v. Trump, được khởi xướng bởi V.O.S. Selections, Inc., một doanh nghiệp nhập khẩu và phân phối rượu vang và rượu mạnh có trụ sở tại New York, cùng với một số doanh nghiệp nhỏ khác, hiện là vụ kiện tiến triển xa nhất trong số hơn nửa tá vụ kiện liên bang thách thức việc ông Trump sử dụng quyền hạn khẩn cấp theo IEEPA.
Phiên tranh luận miệng sẽ được tổ chức vào sáng 31/7 tại Tòa Phúc thẩm Liên bang.
“Có thể thấy rõ các mức thuế quan đang gặp rủi ro” ông Ted Murphy, người đứng đầu bộ phận thực hành thương mại toàn cầu tại hãng luật Sidley Austin, cho biết trong một cuộc phỏng vấn với CNBC. Ông nói thêm rằng luật này “chưa từng được sử dụng cho mục đích như vậy” và “đang bị áp dụng một cách rất rộng rãi, vì vậy, tôi cho rằng có những vấn đề đặt ra hoàn toàn chính đáng”.
IEEPA và tranh cãi về thẩm quyền
IEEPA trao cho Tổng thống Mỹ một số quyền hạn để đối phó với các tình trạng khẩn cấp quốc gia bắt nguồn từ “bất kỳ mối đe dọa bất thường và đặc biệt nào” đến từ bên ngoài nước Mỹ, hoàn toàn hoặc phần lớn.
Tuy nhiên, các luật sư đại diện cho một nhóm nhỏ doanh nghiệp đã kiện ông Trump cho rằng đạo luật này không cho phép ông đơn phương áp đặt thuế quan.
“IEEPA không hề đề cập đến thuế quan, thuế nhập khẩu, thuế tiêu thụ đặc biệt hay bất kỳ loại thuế nào khác, và chưa có tổng thống nào trong gần 50 năm kể từ khi đạo luật này có hiệu lực tuyên bố rằng nó cho phép áp dụng thuế quan”, họ viết trong bản tóm tắt trình tòa trong tháng này.
Ngược lại, các luật sư đại diện cho ông Trump và chính quyền của ông lập luận rằng Quốc hội từ lâu đã trao quyền cho tổng thống áp đặt thuế quan để xử lý các vấn đề quan trọng cấp quốc gia. Họ cho rằng ngôn ngữ của đạo luật cho phép tổng thống “điều chỉnh nhập khẩu” đồng nghĩa với việc ông có thể sử dụng quyền đó để áp đặt thuế quan.
Bất kể Tòa Phúc thẩm Liên bang cuối cùng ra phán quyết thế nào trong vụ V.O.S., giới quan sát cho rằng vụ kiện gần như chắc chắn sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao, nơi hiện có đa số thẩm phán bảo thủ với tỷ lệ 6-3, trong đó có 3 người do chính ông Trump bổ nhiệm.
Tuy vậy, một số chuyên gia vẫn dự đoán các mức thuế quan theo IEEPA của ông Trump sẽ bị hủy bỏ.
“Tổng thống Trump có thể sẽ tiếp tục thua tại các tòa cấp dưới, và chúng tôi tin rằng Tòa án Tối cao khó có thể ra phán quyết có lợi cho ông ấy”, các nhà phân tích chính sách Mỹ của hãng Piper Sandler nhận định trong một báo cáo nghiên cứu phát hành sáng 25/7.
Theo họ, nếu để thua trong vụ kiện này, gần như toàn bộ những diễn biến thương mại mà ông Trump xem là thành tựu trong 6 tháng đầu nhiệm kỳ sẽ sụp đổ.
“Nếu Tòa án Tối cao ra phán quyết chống lại Tổng thống Trump, mọi thỏa thuận thương mại mà ông đạt được trong vài tuần gần đây, và cả những thỏa thuận mà ông sẽ đạt được trong thời gian tới, đều là bất hợp pháp”, họ viết.
“Cả các lá thư ông gửi để thông báo cho các nước về mức thuế quan mới, mức thuế tối thiểu hiện tại là 10%, và các mức thuế quan có đi có lại mà ông đề xuất hoặc đe dọa áp dụng, tất cả cũng sẽ không hợp lệ”, các chuyên gia nhấn mạnh thêm.
Những vụ kiện khác
Một ngày sau khi Tòa án Thương mại Liên bang ban hành phán quyết trong vụ V.O.S vào tháng 5, Thẩm phán Liên bang Rudolph Contreras cũng đã ra phán quyết rộng hơn chống lại chính quyền Tổng thống Trump trong một vụ kiện riêng biệt tại tòa án liên bang ở Washington, D.C.
Hội đồng 3 thẩm phán trong vụ V.O.S. xác định rằng một số mức thuế do ông Trump áp đặt không được IEEPA cho phép. Nhưng trong vụ Learning Resources, Inc. kiện Tổng thống Trump, thẩm phán Contreras kết luận rằng bản thân đạo luật IEEPA không trao cho tổng thống bất kỳ quyền nào để đơn phương áp thuế quan.
Chính phủ đã kháng cáo phán quyết này lên Tòa Phúc thẩm Mỹ tại Quận Columbia, nơi đã tạm dừng lệnh cấm sơ bộ mà thẩm phán Contreras ban hành. Phiên tranh luận miệng trong vụ án này dự kiến sẽ diễn ra vào ngày 30/9.
Hai vụ kiện liên bang khác nhằm thách thức tính hợp pháp của các mức thuế quan, một do tiểu bang California khởi kiện và một do các thành viên cộng đồng người bản địa Blackfeet đệ trình lên tòa án liên bang Montana, cũng sẽ được tranh luận miệng riêng biệt vào ngày 17/9 trước Tòa Phúc thẩm Khu vực 9 của Mỹ.
Theo Cơ quan Nghiên cứu Quốc hội Mỹ (CRS), ít nhất 3 vụ kiện đang chờ xử lý tại Tòa án Thương mại Quốc tế đã bị tạm hoãn cho đến khi có phán quyết cuối cùng trong vụ V.O.S.
Minh Đăng
Theo CNBC
