Ông Phạm Hồng Quất – Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ nhấn mạnh, “quốc gia khởi nghiệp sáng tạo” là nơi mọi công dân đều có thể khởi nghiệp, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ mà ở mọi ngành nghề.
Việt Nam trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu
Theo Báo cáo Chỉ số Đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII), năm 2024 Việt Nam xếp hạng 44/133, tăng 2 bậc so với năm 2023. Năm 2025, hệ sinh thái khởi nghiệp xếp thứ 55 toàn cầu, với các trung tâm khởi nghiệp lớn: TP. Hồ Chí Minh lần đầu lọt top 5 Đông Nam Á, Hà Nội và Đà Nẵng tăng mạnh trên bảng xếp hạng thế giới.
Hiện cả nước có khoảng 4.000 doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo, trong đó có các kỳ lân như MoMo, Sky Mavis, cùng nhiều doanh nghiệp được định giá trên 100 triệu USD, tập trung ở các lĩnh vực thế mạnh: Fintech, edtech, thương mại điện tử và blockchain.
Theo ông Phạm Hồng Quất – Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ, để trở thành một quốc gia khởi nghiệp, Việt Nam cần nhìn lại những kinh nghiệm quốc tế, nhận diện bối cảnh đặc thù, và đề ra chiến lược dài hạn, trong đó tinh thần đổi mới sáng tạo phải trở thành lối sống của toàn dân.
Ông Quất dẫn chứng trường hợp Israel – nơi được mệnh danh là “quốc gia khởi nghiệp”. Dù có quy mô dân số nhỏ, diện tích hạn chế và luôn đối diện với bất ổn chính trị, quốc gia này vẫn vươn lên trở thành trung tâm khởi nghiệp toàn cầu nhờ nền tảng công nghệ lõi vững chắc, giáo dục khai phóng sâu rộng và đặc biệt là sự ra đời của quỹ đầu tư mạo hiểm Yozma – động lực giúp hình thành hàng nghìn doanh nghiệp sáng tạo.
Chiến lược của Israel là tập trung vào thị trường toàn cầu, công nghệ cao và thúc đẩy xuất khẩu startup như một ngành mũi nhọn. Song song đó, chính phủ đã đầu tư mạnh mẽ vào các vườn ươm công nghệ và khuyến khích mô hình lưỡng dụng, vừa phục vụ dân sinh, vừa phục vụ quốc phòng.
Hàn Quốc cũng là một điển hình đáng chú ý. Sau khi hoàn thành giai đoạn phát triển dựa vào các tập đoàn lớn, quốc gia này chuyển hướng tập trung vào các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) – lực lượng chiếm tỷ lệ cao và có thế mạnh trong xuất khẩu.
Chính phủ Hàn Quốc đầu tư mạnh cho khoa học – công nghệ, đồng thời triển khai các chương trình ươm tạo như TIPS, Quỹ KVIC, cùng các chính sách thúc đẩy đổi mới mở và nghiên cứu – phát triển đột phá. Nhờ đó, hệ sinh thái khởi nghiệp của Hàn Quốc ngày càng năng động, thu hút cả startup quốc tế.
Trong khi đó, Singapore lựa chọn chiến lược trở thành trung tâm sáng tạo toàn cầu. Với lợi thế là trung tâm tài chính hàng đầu khu vực, quốc đảo này đã thành công trong việc thu hút dòng vốn và nhân lực quốc tế.
Chính phủ không chỉ đầu tư trực tiếp vào đổi mới sáng tạo mà còn tạo ra môi trường chính sách ưu đãi vượt trội, đồng thời phát triển các thiết chế nghiên cứu công nghệ tầm cỡ thế giới như Đại học Quốc gia Singapore (NUS), Đại học Công nghệ Nanyang (NTU) hay cơ quan A*STAR.
Các quỹ đầu tư như Temasek, SG Innovate đóng vai trò quan trọng trong việc kết nối startup với thị trường quốc tế, biến Singapore thành điểm đến hấp dẫn cho các doanh nghiệp khởi nghiệp toàn cầu.
Nhìn lại bối cảnh Việt Nam, ông Quất cho rằng, đất nước đang hội tụ nhiều điều kiện thuận lợi. Việt Nam có dân số trẻ, khoảng 100 triệu người, với nền tảng đào tạo ngày càng được nâng cao và mức độ tiếp cận công nghệ số rộng rãi. Đặc biệt, “bộ tứ” nghị quyết 57, 59, 66 và 68 của Đảng đã xác định rõ định hướng phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, tạo tiền đề cho sự bứt phá.
Song hành với đó, công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI), các mô hình kinh doanh mới và nền tảng mở đang mở ra nhiều cơ hội để Việt Nam giải quyết các thách thức phát triển, đồng thời tạo giá trị gia tăng từ chính nhu cầu sử dụng của người dân.
Từ nền tảng đó, ông Quất nhấn mạnh khái niệm “quốc gia khởi nghiệp sáng tạo” – nơi mọi công dân đều có thể khởi nghiệp, không chỉ giới hạn trong lĩnh vực công nghệ mà ở mọi ngành nghề. Trong hệ sinh thái này, doanh nghiệp khởi nghiệp công nghệ, có khả năng tăng trưởng nhanh và tạo ra các mô hình kinh doanh đột phá, sẽ đóng vai trò nòng cốt, lan tỏa tinh thần đổi mới đến toàn xã hội.
Xây dựng quốc gia khởi nghiệp vì thế không chỉ là nhiệm vụ kinh tế, mà còn là chiến lược quốc gia dài hạn, sự nghiệp của toàn dân, đòi hỏi hình thành văn hóa đổi mới sáng tạo như một phong cách sống, một giá trị xã hội.
Để hiện thực hóa tầm nhìn đó, ông Quất đề xuất nhiều nhiệm vụ và giải pháp đột phá. Trước hết, Việt Nam cần phấn đấu đến năm 2030 lọt vào Top 40 của chỉ số đổi mới sáng tạo toàn cầu (GII) và Top 45 trong bảng xếp hạng StartupBlink – hệ thống đo lường sức mạnh hệ sinh thái khởi nghiệp.
Song song, mục tiêu là xây dựng được 10.000 startup, phát triển một triệu “doanh nghiệp một người” – mô hình khởi nghiệp siêu nhỏ dựa trên nền tảng số, thu hút 3 tỷ USD vốn đầu tư mạo hiểm. Đây sẽ là những chỉ số định lượng quan trọng để đo lường mức độ thành công của chiến lược quốc gia.
Theo đó, Việt Nam cần phát triển đồng bộ các yếu tố cốt lõi của hệ sinh thái khởi nghiệp. Chính phủ đóng vai trò kiến tạo, ban hành chính sách đột phá, thí điểm mô hình mới. Doanh nghiệp lớn trở thành “người đỡ đầu” cho startup thông qua các quỹ ngành và chương trình đổi mới mở.
Các trường đại học, viện nghiên cứu phải tăng cường thương mại hóa nghiên cứu, thúc đẩy hình thành các startup từ kết quả khoa học. Trong khi đó, vốn đầu tư mạo hiểm cần được Nhà nước hỗ trợ bằng cơ chế “matching fund” để khuyến khích sự tham gia của tư nhân. Cuối cùng, chính các startup phải duy trì tinh thần đổi mới, chấp nhận rủi ro và tìm kiếm thị trường toàn cầu.
Điểm quan trọng mà ông Quất nhấn mạnh là khởi nghiệp sáng tạo cần trở thành một phong trào toàn dân, bao trùm và đại chúng. Nghĩa là, không chỉ những nhà sáng lập công nghệ cao mới có thể khởi nghiệp, mà cả người nông dân, công nhân hay sinh viên cũng có thể tham gia nếu biết tận dụng công nghệ số và đổi mới mô hình sản xuất, kinh doanh. Đây chính là cách để lan tỏa tinh thần đổi mới sáng tạo rộng khắp, biến nó thành động lực nội sinh cho nền kinh tế.
Hợp tác quốc tế tiếp sức cho khởi nghiệp Việt Nam
Đồng hành cùng khát vọng đó, cộng đồng quốc tế đã bày tỏ cam kết hợp tác mạnh mẽ. Ông Darren Ong – Giám đốc Bộ phận Chính sách Công, Mảng Dịch vụ số và Bán lẻ toàn cầu, Tập đoàn Amazon cho rằng, thương mại điện tử, điện toán đám mây và dịch vụ số sẽ là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa và startup mở rộng thị trường toàn cầu với chi phí thấp.
Ông Darren Ong khuyến nghị Việt Nam tập trung phát triển hạ tầng số an toàn, hoàn thiện pháp lý cho kinh tế số, đào tạo kỹ năng số và nhân lực chất lượng cao, đồng thời thúc đẩy hợp tác công – tư để kiến tạo một hệ sinh thái đổi mới toàn diện.
Cùng quan điểm, ông James Tan – Nhà sáng lập, Đối tác điều hành Quỹ đầu tư mạo hiểm Quest Ventures chia sẻ năm trụ cột của hệ sinh thái khởi nghiệp gồm: Chính phủ, tập đoàn, đại học, vốn mạo hiểm và startup.
Ông James Tan đề xuất Việt Nam thành lập Hội đồng tư vấn quốc tế, xây dựng hiệp hội khởi nghiệp địa phương, phát triển quỹ đầu tư theo ngành với sự đồng tài trợ của Nhà nước và doanh nghiệp, đồng thời thúc đẩy thương mại hóa nghiên cứu tại các trường đại học để hình thành startup từ tri thức bản địa. Các lĩnh vực tiềm năng trong thập kỷ tới là AI, phần mềm và y tế số.
Ông James Tan cho biết: Quỹ đầu tư mạo hiểm Quest Ventures một trong những quỹ đầu tư mạo hiểm hàng đầu châu Á đã có nhiều hoạt động hợp tác tại Việt Nam và cam kết sẽ tiếp tục kết nối startup của Việt Nam với thị trường quốc tế.
“Nhìn về phía trước, hành trình xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo của Việt Nam không thể chỉ dừng lại ở khẩu hiệu. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, mọi chính sách đều cần được cụ thể hóa bằng hành động quyết liệt và sự đồng lòng của xã hội.
Nếu thành công, Việt Nam sẽ không chỉ hình thành một cộng đồng startup năng động mà còn kiến tạo một xã hội đổi mới sáng tạo, nơi khởi nghiệp là lựa chọn tự nhiên của người dân và là động lực bền vững cho tăng trưởng kinh tế trong nhiều thập kỷ tới”, ông Phạm Hồng Quất nhấn mạnh.
Quốc Bảo
Nguồn: vietnamfinance.vn
