Một tòa phúc thẩm liên bang Mỹ ngày 29/8 đã bác bỏ nhiều mức thuế quan lịch sử do Tổng thống Mỹ Donald Trump áp đặt, với lý do ông đã lạm dụng quyền hạn khẩn cấp để ban hành thuế nhập khẩu một cách bất hợp pháp.
Theo phán quyết, Đạo luật Quyền hạn Kinh tế Khẩn cấp Quốc tế (IEEPA) không cho phép áp dụng các mức thuế như Tổng thống Trump đã viện dẫn vào đầu năm nay. Tòa nhấn mạnh rằng quyền áp thuế, bao gồm cả thuế quan, là “quyền lực cốt lõi của Quốc hội” được Hiến pháp trao cho nhánh lập pháp, chứ không thuộc thẩm quyền đơn phương của tổng thống.
Tòa phúc thẩm kết luận rằng IEEPA không trao cho tổng thống “quyền hạn rộng rãi để áp đặt các mức thuế như Thuế quan Tương hỗ hay Thuế quan chống buôn người”.
Phán quyết nêu rõ: “Khi soạn thảo IEEPA, Quốc hội không hề sử dụng từ ‘tariff’ hay các thuật ngữ đồng nghĩa như ‘duty’ hay ‘tax’. Việc thiếu vắng những khái niệm này cho thấy Quốc hội không hề có ý định giao thẩm quyền đánh thuế cho tổng thống thông qua đạo luật này”.
Theo đa số thẩm phán, các mức thuế của Tổng thống Trump có quy mô quá lớn nên cần có sự ủy quyền rõ ràng từ Quốc hội. Tuy nhiên, tòa không chặn ngay lập tức mà trả hồ sơ về tòa cấp dưới để xem xét thêm tính hợp hiến của các biện pháp này.
Hiện các mức thuế vẫn tiếp tục có hiệu lực, do tòa hoãn thi hành lệnh bãi bỏ cho đến tháng 10, nhằm tạo điều kiện cho chính quyền Tổng thống Trump có thời gian kháng cáo lên Tòa án Tối cao.
“Tất cả các mức thuế vẫn đang được duy trì! Nếu những thuế quan này bị dỡ bỏ, đó sẽ là một thảm họa hoàn toàn cho đất nước chúng ta”, Tổng thống Trump viết trên mạng xã hội tối cùng ngày.
Nền tảng trong kế hoạch kinh tế của Tổng thống Trump
Các mức thuế mà Tổng thống Trump áp đặt trong thời qian qua đã làm thay đổi cục diện thương mại toàn cầu, tác động đến cả quan hệ với đồng minh lẫn đối thủ. Đây được coi là một trong những trụ cột trong kế hoạch kinh tế của ông. Tuy nhiên, nếu những quyền hạn mà ông Trump sử dụng để ban hành thuế quan bị chặn vĩnh viễn, Nhà Trắng sẽ phải tìm công cụ khác để thực hiện các mục tiêu đầy tham vọng.
Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent từng khẳng định vào tháng 6 rằng đàm phán thuế quan với các đối tác thương mại của Mỹ có thể “kết thúc” trước ngày Lễ Lao Ðộng (năm nay vào ngày 1/9). Nhưng với diễn biến pháp lý hiện nay, nhiều khả năng tiến trình này sẽ bị kéo dài, khi các nước đối tác cần thêm sự rõ ràng về tính hợp pháp của các biện pháp thuế quan.
Trong tuyên bố gửi tòa, Bộ trưởng Bessent cảnh báo việc đình chỉ thuế quan sẽ “dẫn đến sự bối rối ngoại giao nguy hiểm”, làm gián đoạn các cuộc thương lượng và gia tăng nguy cơ bị trả đũa.
Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick cũng nhấn mạnh phán quyết chống lại Tổng thống Trump có thể gây “tổn hại không thể khắc phục” cho Mỹ và làm “lung lay” các thỏa thuận thương mại đã được công bố với Liên minh châu Âu, Anh và Nhật Bản.
Ngược lại, luật sư Neal Katyal – người đại diện cho nguyên đơn – nhận định đây là minh chứng cho giới hạn quan trọng đối với quyền lực tổng thống.
“Đây là chiến thắng cho Hiến pháp Mỹ, vốn quy định những quyết định trọng yếu liên quan đến thuế phải do Quốc hội đưa ra, chứ không thể chỉ bằng một chữ ký của tổng thống”, ông nói trên CNN.
Ông Katyal nhấn mạnh: “Với phán quyết với tỷ lệ 7 phiếu thuận – 4 phiếu chống, tòa án đã bác bỏ quan điểm rằng ông Trump có thể làm bất cứ điều gì ông muốn, bất cứ khi nào ông muốn”.
4 thẩm phán bất đồng, trong đó có Thẩm phán Richard Taranto, cho rằng ngôn ngữ của IEEPA và lịch sử ban hành luật cho phép tổng thống có quyền áp dụng thuế quan để kiểm soát nhập khẩu.
Phản ứng từ Nhà Trắng và kế hoạch kháng cáo
Trong thông cáo sau đó, Nhà Trắng tiếp tục bảo vệ quyết định của Tổng thống Trump: “Tổng thống đã thực hiện đúng thẩm quyền mà Quốc hội trao để bảo vệ an ninh quốc gia và kinh tế khỏi các mối đe dọa từ bên ngoài”, phát ngôn viên Kush Desai khẳng định.
“Các mức thuế vẫn có hiệu lực, và chúng tôi kỳ vọng sẽ giành chiến thắng cuối cùng”, ông Desai nhấn mạnh thêm.
Tổng chưởng lý Pam Bondi cho biết chính quyền sẽ kháng cáo. Trong khi đó, ông Katyal tuyên bố ông và nhóm pháp lý đã sẵn sàng đưa vụ việc ra Tòa án Tối cao, “để chứng minh đây là sự chiếm đoạt quyền lực bất hợp pháp và nguy hiểm từ Quốc hội”.
Trước đó, hồi tháng 5, một tòa án liên bang cũng từng tuyên bố Trump không có thẩm quyền áp đặt các mức thuế toàn diện theo IEEPA. Ngay sau đó, chính quyền đã kháng cáo, dẫn đến cuộc chiến pháp lý hiện tại.
Một hội đồng ba thẩm phán tại Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ đã bác bỏ toàn bộ thuế quan dựa trên IEEPA, bao gồm “Ngày Giải phóng” công bố ngày 2/4, cùng các mức thuế với Trung Quốc, Mexico và Canada nhằm ngăn chặn fentanyl. Tuy nhiên, lệnh này không áp dụng cho mức thuế 25% đối với ô tô, thép và nhôm – vốn được ban hành dựa trên một đạo luật khác (Mục 232, Đạo luật Mở rộng Thương mại).
Hai vụ kiện riêng biệt – một do Trung tâm Tư pháp Tự do (Liberty Justice Center) đại diện cho công ty VOS Selections và bốn doanh nghiệp nhỏ, và một do 12 bang Dân chủ đệ trình – đã được hợp nhất để xem xét trong cùng một phán quyết.
Hải Đăng – Theo CNN
Nguồn: vietnamfinance.vn
